Mamlakatimizda yoshlarni tadbirkorlikka keng jalb qilish, ularning biznes loyihalari, g‘oya va tashabbuslarini amalga oshirish uchun qulay sharoitlar yaratish, ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish hamda xizmatlar ko‘rsatish faoliyatini rag‘batlantirish, shuningdek, yoshlarga qo‘shimcha ish o‘rinlarini yaratishga yo‘naltirilgan tadbirkorlik loyihalarini qo‘llab-quvvatlash orqali ularning bandligini ta’minlashga qaratilgan bir qancha samarali ishlar olib borilmoqda. Keyingi yillarda yoshlarning tadbirkorlikka oid faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bir nechta hukumat darajasidagi normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2025-yil 10 iyulda “Yoshlar tadbirkorligini hamda ularning bandligini ta’minlashga qaratilgan biznes loyihalarni qo‘llab-quvvatlash va ularni moliyalashtirish tartibini belgilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Ushbu qaror bilan yoshlarning istiqbolli startap loyihalarini moliyalashtirish tartibi to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi va ushbu nizom istiqbolli startap loyihalarga oid ba’zi tartiblar belgilandi.

1. Qanday loyihalar istiqbolli startap loyihalar ekanligi aniqlashtirildi

Startap loyiha — amalga oshishi xavfi mavjud bo‘lgan sharoitda yangi mahsulot yoki xizmat turini yaratuvchi innovatsion ishlanmalarning qo‘llanishi, ko‘lami va tez o‘sish sur’ati bilan farqlanadigan, o‘n sakkiz yoshga to‘lgan va o‘ttiz yoshdan oshmagan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi tomonidan amalga oshirilayotgan yoki mazkur fuqaroga (fuqarolarga) tegishli bo‘lgan yuridik shaxs tomonidan amalga oshirilayotgan, davomiyligi 7 yilgacha bo‘lgan biznes loyihadir. Ushbu nizom bilan qanday biznes loyihalar istiqbolli hisoblanishi aniq belgilandi. Unga muvofiq, biznes loyiha akseleratsiya va inkubatsiya dasturlarini muvaffaqiyatli yakunlagan bo‘lishi lozim. Bunda akseleratsiya dasturi — startap loyihalarni trenerlik (mentorlik), ixtisoslashtirilgan o‘quv tadbirlari va ekspert maslahatlari orqali qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirishga qaratilgan dastur hisoblansa, inkubatsiya dasturi esa — startap loyihalarni dastlabki bosqichda qo‘llab-quvvatlashga mo‘ljallangan, g‘oyani amaliy biznesga aylantirishga qaratilgan dasturdir.

Shuningdek, startap loyiha Yoshlar ishlari agentligi, Raqamli texnologiyalar vazirligi xamda Innovatsion rivojlanish agentligi tomonidan tasdiqlangan ro‘yxatga kiritilgan startap loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun o‘tkazilgan nufuzli tanlovlarda g‘olib yoki sovrindor bo‘lgan bo‘lishi kerak. Startap loyihalarga Venchur jamg‘arma tomonidan ularning ustav fondi (ustav kapitali)ning 40 foizidan ortib ketmaydigan miqdorda ulush kiritiladi.

2. Startap loyihalar turlarga ajaratiladi va shunga ko‘ra moliyaviy qo‘llab-quvvatlanadi.

Istiqbolli startap loyihalar ularning kelajatdagi istiqboliga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi:

1) istiqbolda muvaffaqiyatga erishish salohiyati yuqori bo‘lgan namunaviy modelni ishlab chiqish jarayonidagi startap loyiha. Istiqbolda muvaffaqiyatga erishish salohiyati yuqori bo‘lgan namunaviy modelni ishlab chiqish jarayonidagi startap loyihaga investitsiya mablag‘lari mazkur namunaviy modelni ishlab chiqish hamda tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasigacha bosqichlarni o‘z ichiga olgan chora-tadbirlar hamda ular bo‘yicha xarajatlarni nazarda tutuvchi dastur asosida ajratiladi.

2) So‘nggi 12 oyda tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasidan olgan daromadi o‘sish sur’atiga ega bo‘lgan hamda bazaviy hisoblash miqdorining 500 baravaridan kam bo‘lmagan miqdordagi summani tashkil etgan yoxud boshqa venchur jamg‘armalaridan yoki qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalardan kamida shu miqdorda investitsiya jalb qilgan startap loyihalar — O‘zbekiston bozoriga muvaffaqiyatli joriy qilingan startap loyiha;

3) so‘nggi 12 oyda tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasidan olgan daromadi o‘sish sur’atiga ega bo‘lgan hamda bazaviy hisoblash miqdorining 800 baravaridan kam bo‘lmagan miqdordagi summani tashkil etgan yoxud boshqa venchur jamg‘armalaridan yoki qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalardan kamida shu miqdorda investitsiya jalb qilgan, shuningdek, tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasini Internet jahon axborot tarmog‘i orqali real vaqt rejimida amalga oshirish ko‘zda tutilgan startap loyiha — xorijiy bozorga chiqish imkoniyatiga ega bo‘lgan startap loyiha.

Startap loyihani istiqbolda muvaffaqiyatga erishish salohiyati yuqori deb topish, shuningdek, O‘zbekiston bozorida muvaffaqiyatli joriy qilingan hamda xorijiy bozorga chiqish imkoniyatiga ega bo‘lgan deb topish “Yoshlar ventures” venchur jamg‘armasi faoliyatini samarali tashkil etish uchun o‘z sohasida yuqori natijalarga erishgan hamda samarali faoliyat yuritib kelayotgan 20 nafar tadbirkordan iborat tarkibdagi Kengash tomonidan tasdiqlanadigan metodologiya asosida aniqlanadi.

Akseleratsiya va inkubatsiya dasturlarini muvaffaqiyatli yakunlagan va startap loyihalarni qo‘llab-quvvatlash uchun o‘tkazilgan nufuzli tanlovlarda g‘olib yoki sovrindor bo‘lgan startap loyihalarga Venchur jamg‘arma tomonidan ularning ustav fondining 40 foizidan ortib ketmaydigan miqdorda ulush kiritiladi va quyidagi miqdorlarda investitsiya mablag‘lari ajratiladi:

— istiqbolda muvaffaqiyatga erishish salohiyati yuqori bo‘lgan namunaviy modelni ishlab chiqish jarayonidagi startap loyihaga — 500 mln so‘mgacha;

— O‘zbekiston bozorida muvaffaqiyatli joriy qilingan startap loyihaga — 1 mlrd so‘mgacha;

— xorijiy bozorga chiqish imkoniyatiga ega bo‘lgan startap loyihaga — 2 mlrd so‘mgacha.

Jamg‘armadan investitsiya mablag‘larini olish uchun loyiha tashabbuskori 18 yoshga to‘lgan va 30 yoshdan oshmagan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo‘lishi yoki ustav fondidagi ulushining kamida 50 foizi 18 yoshga to‘lgan va 30 yoshdan oshmagan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosiga tegishli bo‘lgan yuridik shaxs tashkil etgan holda faoliyat yurituvchi tadbirkorlik sub’ektlari bo‘lishi lozim.

3. Startap loyihalarga pul mablag‘lari ajratish

Loyiha tashabbuskoriga investitsiya mablag‘larini olish uchun Venchur jamg‘arma tomonidan tasdiqlangan shaklga muvofiq to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki elektron shaklda ariza topshiradi. Arizaga quyidagi hujjatlar ilova qilinishi lozim:

— startap loyihada jamiyatdagi muammolarga innovatsion echim mavjudligi to‘g‘risida taqdimot;

— startap loyihaning biznes rejasi;

— startap loyihada bozor hajmi va mahsulot sotuvga chiqarilgan bo‘lsa, uning daromadi, shu jumladan, so‘nggi 12 oyda tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasidan olgan daromadi to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

— startap loyihada sotuv rejasi;

— inkubatsiya yoki akseleratsiya dasturlari muvaffaqiyatli yakunlanganini hamda Yoshlar ishlari agentligi, Raqamli texnologiyalar vazirligi xamda Innovatsion rivojlanish agentligi tomonidan ro‘yxatga kiritilgan nufuzli tanlovlardan birida g‘olib (sovrindor) bo‘lganini tasdiqlovchi hujjatlarning mavjudligi, shu bilan birga, ular bilan tuzilgan bitimlar taqdim etilgani;

— startap loyiha avval boshqa manbalar tomonidan moliyalashtirilgan bo‘lsa, bu haqida ma’lumotlar;

— startap loyihani amalga oshirayotgan yuridik shaxs ustavining nusxasi.

Ariza taqdim etilgan kundan boshlab Venchur jamg‘arma tomonidan yigirma besh ish kuniichida ilova qilingan hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilgani va to‘liqligi ko‘rib chiqiladi. Bunda to‘liq taqdim etilmagan yoki noto‘g‘ri ma’lumotlar taqdim etilgani munosabati bilan loyiha tashabbuskoriga qaytarilgandan so‘ng qayta ariza taqdim etishga ketgan vaqt ushbu muddatga kirmaydi.

Venchur jamg‘arma tomonidan investitsiya mablag‘larini ajratish to‘g‘risida xulosa tayyorlanadi. Kengashga ko‘rib chiqish uchun hujjatlar, shu jumladan, istiqbolda muvaffaqiyatga erishish salohiyati yuqori bo‘lgan namunaviy modelni ishlab chiqish jarayonidagi startap loyiha bo‘yicha mazkur namunaviy modelьni ishlab chiqish hamda tovarlar (xizmatlar) realizatsiyasigacha bosqichlarni o‘z ichiga oluvchi dastur hamda tegishli startap loyiha bo‘yicha tasdiqlanadigan erishilishi lozim bo‘lgan asosiy samaradorlik ko‘rsatkichlari (KPI) loyihasi kiritiladi.

Bunda asosiy samaradorlik ko‘rsatkichlari (KPI), shu jumladan, quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

— daromadning oshishi;

— ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish hajmini kengaytirish;

— loyihaning rivojlanishi.

Kengash a’zolarining kamida 50 foizidan ko‘prog‘i ovoz bergan startap loyiha saralab olingan hamda ular bo‘yicha investitsiya mablag‘larini ajratish tasdiqlangan hisoblanadi.