YaShASh HUQUQI

– insonning xalqaro huquq va aksariyat ko‘pchilik demokratiya mamlakatlari konstitutsiyalari bilan himoyalangan asosiy shaxsiy huquqlaridan biri. Yashash huquqining mazmuni ko‘pqirrali va turli davlatlarda turlicha talqin qilinadi. Masalan, jazo turi sifatida o‘lim jazosi bekor qilingan mamlakatlar (Avstraliya, Avstriya, GFR, Frantsiya va boshqa 40 dan ortiq mamlakat)da birorta inson sodir etgan jinoyati qanday bo‘lishidan qat’i nazar, hatto davlat tomonidan ham yashashdan mahrum etilishi mumkin emas (mutlaq yashash huquqi). Qator mamlakatlar konstitutsiyalarida qonun yo‘li bilan o‘lim jazosi belgilanishi mumkin bo‘lgan jinoyatlar doirasi, o‘lim jazosi qo‘llanilishi mumkin bo‘lmagan shaxslar doirasi (masalan, ayollar va balog‘at yoshiga etmaganlar), o‘lim jazosini qo‘llash xavfi tug‘ilganda qo‘shimcha protsessual kafolatlarni belgilash yo‘li bilan aniqlashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Kon.ning 24-m.ga ko‘ra, ya.h. har bir insonning uzviy huquqdir. Inson hayotiga suiqasd qilish zng og‘ir jinoyatdir. Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida xalqaro Paktning 6-m. 1-b.da: “har bir insonning yashash huquqi uning ajralmas huquqidir. Bu huquq qonun bilan muhofaza qilinadi. Hech kim o‘zboshimchalik bilan insonni yashashdan mahrum qila olmaydi”, deb belgilangan.